Mimo zachowania ostrożności, każdemu może przydarzyć się kradzież tożsamości, przejęcie konta, wyciek danych czy podszywanie się w internecie. W takich sytuacjach kluczowe jest szybkie działanie, znajomość swoich praw i wiedza, gdzie szukać pomocy.
Jakie prawa przysługują osobie poszkodowanej?
Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 2018 r. o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości (Dz.U.2019.125) osoba, której dane zostały naruszone, ma prawo:
- złożyć skargę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych,
- wystąpić do sądu administracyjnego, np. za bezczynność administratora danych,
- ubiegać się o zadośćuczynienie za poniesione szkody,
- zgłosić przestępstwo organom ścigania.
Choć brak jest jednego przepisu wprost penalizującego kradzież tożsamości, Kodeks karny przewiduje sankcje za powiązane działania, m.in.:
- podszywanie się w celu osiągnięcia korzyści (art. 190a §2),
- bezprawny dostęp do systemu informatycznego (art. 267 §2),
- oszustwa komputerowe, np. phishing (art. 287 §1).
Jak reagować na kradzież danych?
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dane lub konto zostały przejęte – działaj natychmiast:
- Zabezpiecz konta
- zmień hasło na nowe i unikalne,
- jeśli używasz tego samego hasła w innych serwisach, zmień je wszędzie,
- włącz weryfikację dwuskładnikową (2FA). - Zgłoś incydent
- skontaktuj się z administratorem strony lub portalu,
- zgłoś zdarzenie do CERT Polska przez formularz: incydent.cert.pl,
- podejrzane SMS-y prześlij na numer 8080,
- strony wyłudzające dane zgłoś tutaj: incydent.cert.pl/phishing. - Zastrzeż dokumenty
- jeśli zgubiłeś dowód, paszport lub prawo jazdy, natychmiast je zastrzeż (np. przez bank, system Dokumenty Zastrzeżone, stronę gov.pl),
- w razie utraty dokumentu za granicą zgłoś to w konsulacie lub na policji. - Zabezpiecz finanse
- poinformuj bank i zablokuj dostęp do rachunku,
- sprawdź transakcje, skontaktuj się z innymi instytucjami (operator, ubezpieczyciel). - Zgłoś sprawę organom ścigania
- udaj się na policję z dowodami – zrzutami ekranu, korespondencją i opisem zdarzenia.
Jak chronić się dodatkowo?
- zastrzeż PESEL – od 1 czerwca 2024 r. banki i instytucje mają obowiązek weryfikować, czy numer PESEL jest zastrzeżony przy podpisywaniu umów kredytowych. Można to zrobić w aplikacji mObywatel, przez Profil Zaufany, w urzędzie gminy, banku lub na poczcie.
- sprawdź, czy dane wyciekły – skorzystaj z serwisu bezpiecznedane.gov.pl lub Have I Been Pwned?, aby sprawdzić, czy Twój e-mail lub numer telefonu pojawił się w znanych wyciekach.
Pamiętaj!
Nawet najlepsze zabezpieczenia nie chronią w 100%. Dlatego zawsze:
- zachowuj czujność przy podejrzanych wiadomościach,
- aktualizuj hasła i oprogramowanie,
- miej plan działania na wypadek incydentu.
Szybka reakcja może ograniczyć straty finansowe, prawne i wizerunkowe.